Dokumenty z Archiwum Państwowego w Opolu dotyczące pobytu w 1945 r. wojsk radzieckich w Nysie

Słowa kluczowe: Archiwum Państwowe w Opolu, Armia Czerwona, komendantura wojenna, Nysa, powiat nyski

Abstrakt

Opracowanie źródłowe zawiera 97 dokumentów archiwalnych dotyczących pobytu wojsk radzieckich w Nysie. Dokumenty pochodzą z Archiwum Państwowego w Opolu i dotyczą relacji zarówno urzędowych (na szczeblu władz lokalnych oraz radzieckiej komendantury), jak i pomiędzy żołnierzami Armii Czerwonej a ludnością cywilną. Są to m.in.: protokoły zebrań urzędników lokalnego szczebla z komendantem wojennym miasta, raporty i skargi składane na wrogie działania żołnierzy radzieckich, korespondencja Zarządu Miejskiego i Starostwa Powiatowego z komendanturą wojenną, Urzędem Wojewódzkim Śląsko-Dąbrowskim oraz innymi instytucjami, notatki służbowe, protokoły przekazania mienia przez wojsko radzieckie opuszczające Nysę. Pierwszy dokument opatrzony jest datą 17 V 1945 r., ostatni zaś datowano 8 X 1946 r.

Biogram autora

Ewa Dawidejt-Drobek, Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski w Opolu

Dr nauk humanistycznych w zakresie kulturoznawstwa, edytor kilkudziesięciu publikacji naukowych i popularnonaukowych; zajmuje się m.in. zagadnieniami pamięci kulturowej, krajobrazu kulturowego i turystyki kulturowej; autorka monografii Nazwy ulic w Nysie w kontekście pamięci kulturowej, Opole 2015, oraz kilkudziesięciu artykułów w czasopismach naukowych i pracach zbiorowych, a także redaktor/współredaktor naukowy sześciu książek (część prac sygnowała wcześniejszym nazwiskiem Ewa Dawidejt-Jastrzębska).

Bibliografia

Amtliches Gemeindeverzeichnis für das Deutsche Reich auf Grund der Volkszählung 1939, Statistik des Deutschen Reichs, t. 550, Berlin 1941.

Bereszyński Z., Polskie Opole (1945–2010), [w:] Opole – dzieje i tradycja, red. B. Linek, K. Tarka, U. Zajączkowska, Opole 2011, s. 141–178.

Choroś M., Jarczak Ł., Sochacka S., Słownik nazw miejscowych Śląska. Polsko-niemiecki i niemiecko-polski. Wörterbuch der Ortsnamen in Schlesien. Polnisch-deutsch und deutsch-polnisch, Opole 2015.

Cimała B., Bilans zniszczeń wojennych, przejmowanie i odbudowa systemu energetycznego na Śląsku Opolskim, [w:] Monografia Zakładu Energetycznego Opole SA, red. S. Senft, E. Dawidejt-Jastrzębska, Opole 2002, s. 29–52.

Cimała B., Determinanty odbudowy i rozwoju rolnictwa na Śląsku Opolskim w pierwszych latach po II wojnie światowej, „Studia Śląskie”, t. L (1991), s. 103–122.

Cimała B., Dwuwładza na Śląsku Opolskim w 1945 r., „Kwartalnik Opolski”, t. XLI (3–4/1995), s. 14–30.

Cimała B., Dzieje historyczne do 1945 r. i po 1945 r. na tle historii regionalnej, [w:] Gmina Bierawa. Zarys monograficzny (od czasów najdawniejszych do początku XXI wieku), red. E. Nycz, Opole 2005, s. 163–167.

Cimała B., Polacy, Rosjanie, Niemcy na Śląsku Opolskim po zakończeniu II wojny światowej, „Studia Śląskie”, t. LVIII (1999), s. 67–85.

Cimała B., Problemy społeczno-gospodarcze wsi kozielskiej po II wojnie światowej, „Szkice Kędzierzyńsko-Kozielskie”, t. IV (1993), s. 7–15.

Cimała B., Skutki pobytu Armii Czerwonej we wsiach Śląska Opolskiego, „Studia Śląskie”, t. LIV (1995), s. 131-161.

Cimała B., Wieś górnośląska w 1945 r., „Śląsk Opolski”, nr 57 (4/2005), s. 25–32.

Cimała B., Senft S., Baborów 1296–1996. Dzieje miasta i gminy, Opole 1996.

Dawidejt-Drobek E., Nazwy ulic w Nysie w kontekście pamięci kulturowej, Opole 2015.

Deportacje Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku, red. A. Dziurok, M. Niedurny, Katowice 2004.

Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, t. VIII: styczeń 1944–grudzień 1945, Warszawa 1974.

Dolata B., Wyzwolenie Opolszczyzny przez Armię Radziecką w roku 1945 (z nawiązaniem do walk o wyzwolenie wszystkich Ziem Zachodnich i Północnych), Opole 1965.

Dolata B., Wyzwolenie Polski 1944–1945. Działania wyzwoleńcze Armii Radzieckiej i Ludowego Wojska Polskiego, Warszawa 1971.

Duda H., Przejęcie majątków ziemskich na Śląsku Opolskim z rąk Armii Czerwonej w 1945 r. – przyczynek do zagadnienia, „Studia Śląskie”, t. LXIII (2004), s. 51–78.

Dziuba A., Aktorzy i statyści. Relacje polityczne w powiecie niemodlińskim w latach 1945–1948, „Studia Śląskie”, t. LXXI (2012), s. 61–93.

Dziurok A., Wyzwolenie/przyłączenie/zdobycie Górnego Śląska i jego konsekwencje dla mieszkańców, [w:] Totalitaryzm i pamiętanie. Śląskie doświadczenia i ślady nazizmu oraz komunizmu. Colloquium Opole 2013, red. L. Drożdż, A. Franke, B. Linek, M. Lis, Opole 2014, s. 91–100.

Dziurok A., Zbrodnie na Górnym Śląsku w roku 1945, [w:] Konferencja Tragedia Górnośląska 1945, Warszawa 22 kwietnia 2015 r., red. G. Zielińska, Warszawa 2015, s. 9–20.

Gołębiowski J.W., Przejęcie i uruchomienie przemysłu Opolszczyzny w latach 1945–1946, „Studia i Materiały z Dziejów Śląska”, t. VI (1964), s. 57–141.

Hanich A., Czas przełomu. Kościół katolicki na Śląsku Opolskim w latach 1945–1946, Opole 2008.

Hanich A., Losy ludności na Śląsku Opolskim w czasie działań wojennych i po wejściu Armii Czerwonej w 1945 roku, „Studia Śląskie” t. LXXI (2012), s. 197–227.

Hawranek F., Zarys dziejów Śląska Opolskiego, [w:] Wypisy do dziejów ziemi grodkowskiej, red. F. Hawranek, Opole 1986, s. 7–30.

Kaczmarek R., Wyzwoliciele, sojusznicy czy okupanci? Armia Czerwona na niemieckim Górnym Śląsku w 1945 roku w świetle współczesnych badań historycznych, [w:] Niedokończone tożsamości spo¬łeczne – szkice socjologiczne, red. J. Wódz, G. Libor, Katowice 2015, s. 67–77.

Kęsik J., Ziemia namysłowska – powojenne warunki startu (1945–1948), „Studia Śląskie”, t. LXI (2002), s. 61–87.

Kowalski Z., Brzeg w latach 1945–1946, [w:] Brzeg. Dzieje – gospodarka – kultura, red. W. Dziewulski, Opole 1975, s. 274–309.

Kowalski Z., Miasto w latach 1945–1946, [w:] Miasto Nysa. Szkice monograficzne, red. J. Kroszel, S. Popiołek, Wrocław 1970, s. 111–142.

Kowalski Z., Pierwsze lata władzy ludowej w powiecie grodkowskim 1945–1946, [w:] Z przeszłości i teraźniejszości Grodkowa. Materiały na sesję popularnonaukową, cz. 1, Opole 1968, s. 117–165.

Kowalski Z., Powrót Śląska Opolskiego do Polski. Organizacja władzy ludowej i regulacja problemów narodowościowych w latach 1945–1948, Opole 1983.

Kowalski Z., Powrót Śląska Opolskiego do Polski, Opole 1988.

Kowalski Z., Problemy życia politycznego na ziemi kozielskiej w latach 1945–1947, [w:] Ziemia kozielska. Studia i materiały, t. III, red. J. Kroszel, Opole 1974, s. 5–43.

Kowalski Z., Przyczynek do badań nad kształtowaniem się władzy ludowej na Śląsku Opolskim w 1945 roku, „Studia Śląskie”, t. XVII (1970), s. 263–298.

Kowalski Z., W Polsce Ludowej. Lata odbudowy 1945–1949, [w:] Z. Kowalski, J. Kwak, J. Meissner, Dzieje Huty Małapanew w Ozimku (1754–1979), Opole 1980, s. 36–68.

Kowalski Z., Życie polityczne na ziemi nyskiej w latach 1945–1947, [w:] Szkice nyskie. Studia i materiały, t. 2, red. Z. Kowalski, Opole 1979, s. 50–80.

Krogulski M.R., Okupacja w imię sojuszu. Armia Radziecka w Polsce 1944–1956, Warszawa 2000.

Leszczyński W., Pokój po II wojnie światowej, [w:] Pokój. Monografia, red. E. Gosławska, Pokój 2015, s. 203–230.

Lis M., Bilans zniszczeń wojennych i podjęcie odbudowy zakładów, [w:] Zakłady Azotowe „Kędzierzyn” SA w Kędzierzynie-Koźlu 1948–1998, red. S. Senft, Opole 1998, s. 35-47.

Lis M., Odbudowa podstaw gospodarki Śląska Opolskiego na przykładzie przemysłu (1945–1949), Opole 1978.

Madajczyk P., Przyłączenie Śląska Opolskiego do Polski 1945–1948, Warszawa 1996.

Madajczyk P., Studium przypadku: powiat kozielski (1945–1948), [w:] P. Madajczyk, D. Berlińska, Polska jako państwo narodowe. Historia i pamięć, Warszawa–Opole 2008, s. 375–387.

Madajczyk P., Tragedia Górnośląska w polskiej i niemieckiej narracji, [w:] Konferencja Tragedia Górnośląska 1945, Warszawa 22 kwietnia 2015 r., red. G. Zielińska, Warszawa 2015, s. 67–73.

Magierska A., Ziemie zachodnie i północne w 1945 roku, Warszawa 1978.

Maler K., Kościół katolicki na ziemi głubczyckiej podczas walk frontowych i po wkroczeniu Armii Czerwonej w marcu i kwietniu 1945 roku, „Studia Śląskie”, t. LXXVI (2015), s. 181–194.

Maziarz A., Armia Czerwona wobec członkiń Zgromadzenia Szarych Sióstr św. Elżbiety na Górnym Śląsku w 1945 roku, [w:] Tragedia Górnośląska jako barometr współczesnego dyskursu o Polakach i Niemcach? – publikacja pokonferencyjna / Oberschlesische Tragödie als Barometer des gegenwärtigen Diskurses über Polen und Deutsche? – Konferenzbeiträge, Gliwice/Gleiwitz–Opole/Oppeln 2012, s. 53–59.

Misztal M., Rok 1945 w powiecie nyskim na przykładzie gminy Ścinawa Nyska, „Prace Uczestników Studium Doktoranckiego” t. 4 (2002), s. 31–50.

Misztal Z., Pomoc Armii Radzieckiej w utworzeniu administracji polskiej na Ziemiach Zachodnich, „Wojskowy Przegląd Historyczny”, nr 111/112 (1/2 1985), s. 135-163.

Ogłoszenie Magistratu miasta Nysy z dnia 12. listopada 1945 r. w sprawie zmiany nazw dzielnic, ulic i placów, rzek i potoków, stawów, starych umocnień, wież, pagórków i parków w mieście Nysie, Nysa 1945.

Pacułt R., Lata czterdzieste XX wieku na ziemi kozielskiej (wybrane problemy), [w:] Historyczne i współczesne problemy miasta i jego mieszkańców. Materiały z II Seminarium Naukowego „Kędzierzyn-Koźle. Rodowód–Współczesność–Przyszłość” (12–13 października 1995 r.), red. E. Nycz, Opole 1996, s. 130–135.

Pawlik K., Rok 1945 na ziemi nyskiej, [w:] Ziemia nyska. Wielokulturowa historia regionu, Opole 2002, s. 63–74.

Pierwsze lata władzy ludowej we wspomnieniach Opolan, Katowice 1971.

Rok pierwszy w powiecie strzeleckim, wybór źródeł, oprac. i wstęp M. Lis, Opole 2000.

Rozporządzenie Wojewody Śląsko-Dąbrowskiego z dnia 27 listopada 1945 r. o ustaleniu brzmienia urzędowego nazw miejscowości na obszarze Ziem Odzyskanych Śląska Opolskiego, „Śląsko-Dąbrowski Dziennik Wojewódzki”, 1945, nr 34, poz. 449.

Ruszczewski J., Niektóre negatywne aspekty oddziaływania Armii Czerwonej, UBP i MO na społeczeństwo Śląska Opolskiego w latach 1945–1947. Próba wstępnego ujęcia zjawisk, „Studia Śląskie”, t. LI (1992), s. 383–406.

Słownik gwar śląskich, t. IX (Faber–Gadzior), red. B. Wyderka, Opole 2007.

Sterczewska B., Pierwsze lata władzy ludowej w Otmuchowie 1945–1950, [w:] Ziemia otmuchowska w Polsce Ludowej. Materiały z sesji popularnonaukowej zorganizowanej w Otmuchowie 8 maja 1979 r., Opole 1980.

Techman R., Zawadka M., Armia Czerwona na Odrze po II wojnie światowej, „Studia Śląskie”, t. LX (2001), s. 273–311.

Tomczyk D., Śląsk Opolski – 1945. Militarne i polityczne problemy okresu wyzwolenia, Opole 1989.

Tomczyk D., Wyzwolenie ziemi nyskiej przez Armię Radziecką w 1945 roku, [w:] Szkice nyskie. Studia i materiały, t. 2, red. Z. Kowalski, Opole 1979, s. 9–50.

Tomczyk D., Miążek R., Korfantów – dzieje miasta i gminy, Opole 2009.

Trzcielińska-Polus A., Relacje uczestników ucieczek i przymusowych wysiedleń ze Śląska w 1945 r., „Śląsk Opolski”, nr 57 (4/2005), s. 59–65.

Woźniczka Z, Wysiedlenia ludności górnośląskiej do ZSRR wiosną 1945 r., „Studia Śląskie”, t. LIX (2000), s. 135–161.

Woźniczka Z., Z działalności polskiego i radzieckiego aparatu represji na Górnym Śląsku w 1945 roku, [w:] Obozy pracy przymusowej na Górnym Śląsku, red. A. Topol, Katowice 1994, s. 51–76.

Woźniczka Z., Z Górnego Śląska do sowieckich łagrów, Katowice 1996.

Wypisy do dziejów powiatu niemodlińskiego, red. F. Hawranek, Opole 1974.

Wypisy do dziejów ziemi nyskiej, red. F. Hawranek, S. Gruszecki, Opole 1980.

Wywózka. Deportacja mieszkańców Górnego Śląska do obozów pracy przymusowej w Związku Sowieckim w 1945 r. Faktografia – konteksty – pamięć, red. S. Rosenbaum, D. Węgrzyn, Katowice 2014.

Zalewski K., Działalność Archiwum Państwowego w Nysie w latach 1954–1980, [w:] Szkice nyskie. Studia i materiały, t. 3, red. Z. Kowalski, Opole 1986, s. 204-216.

Zawadka M., Przejmowanie przez Polskę administracji na Odrze w latach 1945–1946, „Studia Śląskie”, t. LIX (2000), s. 267–322.

Ziemie Odzyskane pod wojskową administracją radziecką po II wojnie światowej, red. S. Łach, Słupsk 2000.

Żaroń P., Pomoc radzieckich komend wojennych w organizowaniu administracji polskiej i przekazywanie jej majątku na terenach wyzwolonych (1944–1945), [w:] 40-lecie powrotu Ziem Zachodnich i Północnych do Polski, cz. I: Obrady plenarne. Sekcja Historyczno-Prawna. Materiały Ogólnopolskiej Sesji Naukowej odbytej w dniach 25–26 czerwca 1985 r., red. B. Dymek, Warszawa 1986, s. 252–277.
Opublikowane
2018-12-28
Dział
Opracowania źródłowe