Pamięć i zapominanie w społecznościach lokalnych na przykładzie stosunku do miejsc pamięci w Dzierżoniowie i Raciborzu

Paweł Czajkowski

doi:10.26774/rzz.181

Paweł Czajkowski Instytut Socjologii, Uniwersytet Wrocławski

Słowa kluczowe: pamięć społeczna, niepamięć, miejsca pamięci, społeczności lokalne

Abstrakt

Miejsca pamięci są najbardziej wyrazistym wskaźnikiem stosunku społeczności do swojej przeszłości i do przeszłości innych wspólnot, z którymi wchodziła w ściślejsze relacje. Artykuł oparty jest na analizie wywiadów swobodnych, przeprowadzonych z przedstawicielami elit kulturalnych i politycznych w dwu miastach: Dzierżoniów i Racibórz. Miasta te to dwie odrębne historie, które przez specyficzne uwarunkowania ilustrują z jednej strony pewne uniwersalne mechanizmy (takie jak niepamięć, procesy zapominania), a z drugiej odmienne podejście do złożonej historii relacji z mniejszościami narodowościowymi. Właśnie mniejszości narodowościowe są częścią specyficznych losów tych społeczności lokalnych. Stosunek do nich uwidacznia się w pamięci historycznej poprzez niepamięć oraz poprzez ambiwalentny stosunek do miejsc pamięci. Dwie różne formy odnoszenia się do mniejszości i przeszłości wynikają także z uwarunkowań społeczno-politycznych, tworząc odmienne wzorce lokalnej tożsamości.

Biogram autora

Paweł Czajkowski, Instytut Socjologii, Uniwersytet Wrocławski

Paweł Czajkowski – adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Główne obszary zainteresowań naukowych to problematyka pamięci społecznej i socjologii seksualności. Pamięć społeczną analizuje na podstawie badań, których jest współautorem, w ramach dwu międzynarodowych projektów finansowanych przez Bank Szwedzki oraz Narodowe Centrum Nauki. Uczestnik międzynarodowych konferencji oraz współredaktor czasopisma z zakresu pamięci społecznej. Współorganizator konferencji i współredaktor kilku prac zbiorowych w zakresie socjologii seksualności.

Bibliografia

Ashworth G.J., Tunbridge J.E., Old cities, new pasts: Heritage planning in selected cities of Central Europe, „GeoJournal”, nr 49 (1999), s. 105–116.

Assmann A., Pięć strategii wypierania ze świadomości, [w:] Pamięć zbiorowa i kulturowa, współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków 2009, s. 101–142

Assmann J., Kultura pamięci, [w:] Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków 2009, s. 59–79

Butzer G., Metaforyka pamięci, [w:] Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków 2009, s. 185–209

Czajkowski P., Pabjan B., Symbole narodowe w przestrzeni miasta a tradycja lokalna w pamięci zbiorowej, [w:] Kategoria etosu w badaniach nad społeczeństwem, red. J. Styk, M. Dziekanowska, Lublin 2015, s. 67–86

François E., Jak podjąć wyzwanie europejskich miejsc pamięci, [w:] Polsko-niemieckie miejsca pamięci, t. 4: Refleksje metodologiczne, red. R. Traba, H. Henning Hahn, Warszawa 2013

Halbwachs M., On Collective Memory, red. L.A. Coser, Chicago 1992

Kończal K., Miejsca pamięci. O niebywałej karierze pewnej koncepcji badawczej, [w:] Polsko-niemieckie miejsca pamięci, t. 4: Refleksje metodologiczne, red. R. Traba, H. Henning Hahn, Warszawa 2013

Kula M., Krótki raport o użytkowaniu historii, Warszawa 2004.

Mead G.H., The Nature of the Past, [w:] Essays in Honor of John Dewey, red. J. Coss, New York 1929, s. 235–242

Newerla P., Dzieje Raciborza i jego dzielnic, Racibórz 2008

Nijakowski L.M., Domeny symboliczne. Konflikty narodowe i etniczne w wymiarze symbolicznym, Warszawa 2006

Nora P., Between Memory and History: Les Lieux de Mémoire, „Representations”, nr 26 (1989), s. 7–24.

Okólska H., Nekropolie Dzierżoniowskie do 1945 roku, Dzierżoniów 2012

Schwartz B., The Social Context of Commemoration: A Study in Collective Memory, „Social Forces”, t. 61 (1982), nr 2, s. 374–402

Schwartz B., Iconography and Collective Memory: Lincoln’s Image in the American Mind, „Sociological Quarterly”, t. 32 (1991), nr 3

Zerubavel E., Time Maps: Collective Memory and Social Shape of the Past, Chicago–London 2003