Ludność Górnego Śląska w latach 1950–1989 w świetle wybranych polskich i niemieckich materiałów źródłowych (opracowanie analityczne)

Słowa kluczowe: Górny Śląsk, emigracja, wysiedlenia, wysiedleńcy, tożsamość, pogranicze, mniejszość niemiecka

Abstrakt

Artykuł jest próbą nakreślenia obrazu ludności Górnego Śląska w latach 1950–1989, jaki udało się odtworzyć na podstawie wybranych materiałów źródłowych, pochodzących z polskich i niemieckich archiwów. Uwaga opracowania skupiona jest przy tym na problemie różnic w postrzeganiu ludności Górnego Śląska przez polskie i niemieckie władze (Republiki Federalnej Niemiec). Źródłem tych różnic był fakt, że oba kraje zarówno w kwestii postrzegania, jak i kreowania polityki na rzecz ludności Górnego Śląska w sposób marginalny uwzględniały znaczenie specyfiki polsko-niemieckiego pogranicza kulturowego i jego wpływu na tożsamościowy rys jego mieszkańców. W ten sposób rodził się problem swoistej rywalizacji Polski i Niemiec o tożsamościową przynależność Górnoślązaków, której rezultatem było m.in. zjawisko emigracji.

Biogram autora

Marek Mazurkiewicz, Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski w Opolu

Marek Mazurkiewicz – dr, politolog, niemcoznawca, pracownik naukowy Państwowego Instytutu Naukowego – Instytutu Śląskiego w Opolu. W kręgu jego zainteresowań badawczych znajduje się problematyka powojennej wymiany ludności, polsko-niemieckich stosunków politycznych, mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem mniejszości niemieckiej na historycznym obszarze Górnego Śląska, a także bezpieczeństwa międzynarodowego.

Bibliografia

Bingen D., Polityka republiki bońskiej wobec Polski. Od Adenauera do Kohla 1949–1991, Kraków 1997

Conze E., Frei N., Hayes P., Zimmermann M., Urząd. Niemieccy dyplomaci w III Rzeszy i w RFN, Wrocław 2016

Drogi Śląska do Polski : materiały z obchodów 75. rocznicy III Powstania Śląskiego w Opolu w 1996 roku, red. M. Lis, Opole 1996

Erklärungen zur Deutschlandpolitik. Eine Dokumentation von Stellungnahmen, Reden und Entschließungen des Bundes der Vertriebenen – Vereinigte Landsmannschaften und Landesverbände, Teil I. 1949–1972, red. W. Blumenthal, B. Faßbender, Bonn 1984

Erklärungen zur Deutschlandpolitik. Eine Dokumentation von Stellungnahmen, Reden und Entschließungen des Bundes der Vertriebenen – Vereinigte Landsmannschaften und Landesverbände. Teil II. 1973–1978, red. W. Blumenthal, Bonn 1986

Erklärungen zur Deutschlandpolitik. Eine Dokumentation von Stellungnahmen, Reden und Entschließungen des Bundes der Vertriebenen – Vereinigte Landsmannschaften und Landesverbände. Teil III. 1979–1986, red. W. Blumenthal, Bonn 1986

Granica polsko-niemiecka na Górnym Śląsku w polityce Polski i mocarstw zachodnioeuropejskich w 1921 roku, wybór i oprac. M. Masnyk, Opole 2005

Kaczmarek R., Polacy w Wehrmachcie, Kraków 2010

Koszel B., Między dogmatyzmem a pragmatyzmem (1971–1989), [w:] Polacy wobec Niemców. Z dziejów kultury politycznej Polski 1945–1989, red. A. Wolff-Powęska, Poznań 1993, s. 94–141

Lis M., Plebiscyt Górnośląski: w 90. Rocznicę, Opole 2011

Lis M., Powstania śląskie w obchodach jubileuszu 90-lecia, Opole 2012

Madajczyk P., Niemcy polscy 1944–1989, Warszawa 2001

Majewski Piotr. M., Niemcy sudeccy 1848–1948. Historia pewnego nacjonalizmu, Warszawa 2007

Masnyk M., Ruch polski na Śląsku Opolskim w latach 1922–1939, Opole 1989

Mazurkiewicz M., Spór o pamięć. Polityczne następstwa powojennych wysiedleń Niemców w pozimnowojennych relacjach polsko-niemieckich i czesko-niemieckich, Warszawa-Opole 2015

Niemcy w Polsce 1945–1950. Wybór dokumentów, t. I: Władze i instytucje centralne. Województwo olsztyńskie, red. W. Borodziej i H. Lemberg, wybór i oprac. dokumentów W. Borodziej i C. Kraft, Warszawa 2000

Niemcy w Polsce 1945–1950. Wybór dokumentów, t. II: Polska centralna. Województwo śląskie, red. W. Borodziej, H. Lemberg, wybór i oprac. I. Eser i J. Kochanowski, Warszawa 2000

Niemcy w Polsce 1945–1950. Wybór dokumentów, t. III: Województwo szczecińskie i poznańskie, red. W. Borodziej, H. Lemberg, wybór i oprac. S. Jankowiak, K. Steffen, Warszawa 2001

Niemcy w Polsce 1945–1950. Wybór dokumentów, t. IV: Pomorze Gdańskie i Dolny Śląsk, red. W. Borodziej, H. Lemberg, wybór i oprac. I. Eser, W. Stankowski, C. Kraft, S. Jankowiak, Warszawa 2001

Ociepka B., Związek Wypędzonych w systemie politycznym RFN i jego wpływ na stosunki polsko-niemieckie 1982–1992, Wrocław 1997

Osmańczyk E.J., Sprawy Polaków, Katowice 1982

Polska – Niemcy 1945–2007. Od konfrontacji do współpracy i partnerstwa
w Europie. Studia i dokumenty, red. W.M. Góralski, Warszawa 2007

Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w stosunkach polsko-niemieckich 1944–2004, t. 2: Dokumenty, red. S. Dębski, W.M. Góralski, Warszawa 2004

Ruchniewicz K., Warszawa – Berlin – Bonn. Stosunki polityczne 1949–1958, Wrocław 2003

Stickler M., „Ostdeutsch heißt Gesamtdeutsch”. Organisation, Selbstverständnis und heimatpolitische Zielsetzungen der deutschen Vertriebenenverbände, Düsseldorf 2003

Ther Ph., Deutsche und polnische Vertriebene. Gesellschaft und Vertriebenenpolitik in der SBZ/DDR und in Polen 1945–1956, Göttingen 1998

Trzcielińska-Polus A., „Wysiedleńcy” z Polski w Republice Federalnej Niemiec w latach 1980–1990, Opole 1997

Urban T., Niemcy w Polsce. Historia mniejszości w XX wieku, Opole 1994

Wambach M.M., Verbändestaat und Parteienoligopol. Macht und Ohnmacht der Vertriebenenverbände, Stuttgart 1971

Weger T., „Volkstumskampf” ohne Ende? Sudetendeutsche Organisationen 1945–1955, Frankfurt/Main 2008
Opublikowane
2017-12-29
Dział
Opracowania źródłowe