Wybór tekstów ilustrujących proces przemian nazewniczych w latach 1945–1950 na Śląsku
Słowa kluczowe:
Śląsk, onomastyka, polonizacja i repolonizacja nazewnictwa geograficznego
Abstrakt
Ze względów pragmatycznych, emocjonalnych oraz państwotwórczych niezwłocznie po zakończeniu działań wojennych przystąpiono do zmiany niemieckich nazw miejscowości i ulic. Repolonizacja i polonizacja nazewnictwa w początkowym okresie przebiegała żywiołowo i wielotorowo. Sytuację uporządkowała powołana 6 stycznia 1946 r. Komisja Ustalania Nazw Miejscowości. Cytowane źródła przedstawiają proces przemian nazewniczych w pierwszych latach powojennych oraz motywacje tworzenia nowych nazw, zasady, którymi kierowano się przy ustalaniu nazw urzędowych. Ponadto ukazują udział mieszkańców w kreowaniu nowych nazw oraz przywiązanie do nazw znanych, „swojskich”.
Bibliografia
Bednorz Z., Od Opola do Wrocławia, Warszawa 1946.
Choroś M., O pewnym typie nazw przejściowych, [w:] Nazwa dokumentem przeszłości regionu: tom poświęcony Wielkiemu Profesorowi Stanisławowi Rospondowi, red. J. Nowosielska-Sobel, G. Strauchold, W. Kucharski, Wrocław 2010, s. 427–434.
Choroś M., Rola nazw miejscowych w oswajaniu przestrzeni społecznej, [w:] Między nostalgią a nadzieją. Dziedzictwo kulturowe w ujęciu interdyscyplinarnym, red. E. Nieroba, A. Czerner, M.S. Szczepański, Opole 2009, s. 97–106.
Choroś M., Jarczak Ł., Tendencje w nazewnictwie ulic Opola w latach powojennych, [w:] Województwo opolskie 1950–2010, red. M. Lis, K. Szczygielski, L. Drożdż, Opole 2011, s. 202–222.
Choroś M., Jarczak Ł., Zur Umbennenung deutscher Straßennamen durch die polnische Verwaltung (am Beispiel Opole), [w:] Die Stadt und ihre Namen, red. D. Kremer, D. Kremer, Leipzig 2013, s. 351–364.
Czopek-Kopciuch B., Prace Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych przy MSWiA, „Archiwum Fotogrametrii i Teledetekcji”, t. 32 (2012), s. 71–80.
Gaczyńska H., Powojenne nazwy miejscowe kilku powiatów w Sudetach Zachodnich, [w:] Metodologia badań onomastycznych, red. M. Biolik, Olsztyn 2003, s. 304–314.
Grzelak J., Nazewnictwo ulic Szczecina w okresie 1945–1990 jako narzędzie formowania nowej postępowej świadomości społecznej, [w:] Miasto w perspektywie onomastyki i historii, red. I. Sarnowska-Giefing, M. Graf, Poznań 2010, s. 337–356.
Jarczak Ł., Choroś M., Przejściowe nazwy miejscowe na Śląsku w latach 1945–1948 (na przykładzie Opolszczyzny), [w:] Najnowsze przemiany nazewnicze, red. E. Jakus-Borkowa, K. Nowik, Warszawa 1998, s. 165–174.
Magierska A., Ziemie zachodnie i północne w 1945 roku, Warszawa 1978.
Nitsch K., Nazwy miejscowe w odzyskanej Polsce zachodniej, „Język Polski”, R. XXV (1945), nr 2, s. 33–41.
Nitsch K., Pierwsze ustalone nazwy ziem odzyskanych, „Język Polski”, R. XXVI (1946), nr 4, s. 118–120.
Olcha A., Nowa Naprawa, Warszawa 1946
Ordyłowski M., Walka o polskie nazwy wrocławskich ulic, [w:] Nazwa dokumentem przeszłości regionu: tom poświęcony Wielkiemu Profesorowi Stanisławowi Rospondowi, red. J. Nowosielska-Sobel, G. Strauchold, W. Kucharski, Wrocław 2010, s. 291–300.
Rymut K., Działalność powojennej Komisji Ustalania Nazw Miejscowych z perspektywy kilkudziesięciu lat, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Językoznawcze”, nr 10 (1984), s. 87–91.
Siciński B., Pierwsze powojenne polskie nazwy miejscowe na Dolnym Śląsku (część 1), „Śląski Labirynt Krajoznawczy”, t. 3 (1991), s. 145–158 oraz cz. 2, „Śląski Labirynt Krajoznawczy”, t. 4 (1992), s. 109–122.
Sochacka S., Problematyka śląska w działalności Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych (ze szczególnym uwzględnieniem lat 1989–2009), „Studia Śląskie”, t. LXIX (2010), s. 195–215.
Sochacka S., Wstęp, [w:] M. Choroś, Ł. Jarczak, S. Sochacka, Słownik nazw miejscowych Górnego Śląska: polsko-niemiecki i niemiecko-polski, Opole 1993, s. 5–8.
Taszycki W., W obronie śląskich nazw miejscowych, „Zaranie Śląskie”, R. 17 (1946), s. 52–55.
Urbańczyk S., Walka o „Solice” i „Chojnasty”, „Język Polski”, R XXVII (1947), nr 2, s. 46–50.
Utracki D., Problematyka nazewnicza na Ziemiach Zachodnich. Proces repolonizacji i polonizacji nazw po II wojnie światowej, [w:] Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2011: Referaty, red. P. Gasztold-Senia, Ł. Kamiński, s. 109–118.
Wagińska-Marzec M., Jak zmieniano nazwy miejscowości na Warmii i Mazurach, [w:] Wspólne dziedzictwo? Ze studiów nad stosunkami do spuścizny kulturowej na Ziemiach Zachodnich i Północnych, red. Z. Mazur, Poznań 2000, s. 59–110.
Wagińska-Marzec M., Społeczność lokalna w obronie „swych” nazw na Warmii i Mazurach, [w:] Wspólne dziedzictwo? Ze studiów nad stosunkami do spuścizny kulturowej na Ziemiach Zachodnich i Północnych, red. Z. Mazur, Poznań 2000, s. 309–354.
Wagińska-Marzec M., Ustalanie nazw miejscowości na Ziemiach Zachodnich i Północnych, [w:] Wokół niemieckiego dziedzictwa kulturowego na Ziemiach Zachodnich i Północnych, red. Z. Mazur, Poznań 1997, s. 369–416.
Wagińska-Marzec M., Wokół zmian nazewnictwa ulic na Ziemiach Zachodnich i Północnych po 1945 r. – wybrane aspekty, „Rocznik Ziem Zachodnich“, R. 1 (2017), s. 384–422.
Wrzosek A., Skorowidz gmin Śląska Dolnego i Opolskiego z niemieckimi i polskimi nazwami miejscowości według stanu z 1 stycznia 1941 r., Katowice 1945.
Zawodziński K.W., O rozwagę w toponomastyce prowincyj zachodnich, „Nowa Epoka”, z 27 XI 1945, s. 4.
Zych E., Nazwy miejscowości powiatu lubańskiego z lat 1945–1948, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, R. LV (2000), nr 4, s. 575–578.
Choroś M., O pewnym typie nazw przejściowych, [w:] Nazwa dokumentem przeszłości regionu: tom poświęcony Wielkiemu Profesorowi Stanisławowi Rospondowi, red. J. Nowosielska-Sobel, G. Strauchold, W. Kucharski, Wrocław 2010, s. 427–434.
Choroś M., Rola nazw miejscowych w oswajaniu przestrzeni społecznej, [w:] Między nostalgią a nadzieją. Dziedzictwo kulturowe w ujęciu interdyscyplinarnym, red. E. Nieroba, A. Czerner, M.S. Szczepański, Opole 2009, s. 97–106.
Choroś M., Jarczak Ł., Tendencje w nazewnictwie ulic Opola w latach powojennych, [w:] Województwo opolskie 1950–2010, red. M. Lis, K. Szczygielski, L. Drożdż, Opole 2011, s. 202–222.
Choroś M., Jarczak Ł., Zur Umbennenung deutscher Straßennamen durch die polnische Verwaltung (am Beispiel Opole), [w:] Die Stadt und ihre Namen, red. D. Kremer, D. Kremer, Leipzig 2013, s. 351–364.
Czopek-Kopciuch B., Prace Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych przy MSWiA, „Archiwum Fotogrametrii i Teledetekcji”, t. 32 (2012), s. 71–80.
Gaczyńska H., Powojenne nazwy miejscowe kilku powiatów w Sudetach Zachodnich, [w:] Metodologia badań onomastycznych, red. M. Biolik, Olsztyn 2003, s. 304–314.
Grzelak J., Nazewnictwo ulic Szczecina w okresie 1945–1990 jako narzędzie formowania nowej postępowej świadomości społecznej, [w:] Miasto w perspektywie onomastyki i historii, red. I. Sarnowska-Giefing, M. Graf, Poznań 2010, s. 337–356.
Jarczak Ł., Choroś M., Przejściowe nazwy miejscowe na Śląsku w latach 1945–1948 (na przykładzie Opolszczyzny), [w:] Najnowsze przemiany nazewnicze, red. E. Jakus-Borkowa, K. Nowik, Warszawa 1998, s. 165–174.
Magierska A., Ziemie zachodnie i północne w 1945 roku, Warszawa 1978.
Nitsch K., Nazwy miejscowe w odzyskanej Polsce zachodniej, „Język Polski”, R. XXV (1945), nr 2, s. 33–41.
Nitsch K., Pierwsze ustalone nazwy ziem odzyskanych, „Język Polski”, R. XXVI (1946), nr 4, s. 118–120.
Olcha A., Nowa Naprawa, Warszawa 1946
Ordyłowski M., Walka o polskie nazwy wrocławskich ulic, [w:] Nazwa dokumentem przeszłości regionu: tom poświęcony Wielkiemu Profesorowi Stanisławowi Rospondowi, red. J. Nowosielska-Sobel, G. Strauchold, W. Kucharski, Wrocław 2010, s. 291–300.
Rymut K., Działalność powojennej Komisji Ustalania Nazw Miejscowych z perspektywy kilkudziesięciu lat, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Językoznawcze”, nr 10 (1984), s. 87–91.
Siciński B., Pierwsze powojenne polskie nazwy miejscowe na Dolnym Śląsku (część 1), „Śląski Labirynt Krajoznawczy”, t. 3 (1991), s. 145–158 oraz cz. 2, „Śląski Labirynt Krajoznawczy”, t. 4 (1992), s. 109–122.
Sochacka S., Problematyka śląska w działalności Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych (ze szczególnym uwzględnieniem lat 1989–2009), „Studia Śląskie”, t. LXIX (2010), s. 195–215.
Sochacka S., Wstęp, [w:] M. Choroś, Ł. Jarczak, S. Sochacka, Słownik nazw miejscowych Górnego Śląska: polsko-niemiecki i niemiecko-polski, Opole 1993, s. 5–8.
Taszycki W., W obronie śląskich nazw miejscowych, „Zaranie Śląskie”, R. 17 (1946), s. 52–55.
Urbańczyk S., Walka o „Solice” i „Chojnasty”, „Język Polski”, R XXVII (1947), nr 2, s. 46–50.
Utracki D., Problematyka nazewnicza na Ziemiach Zachodnich. Proces repolonizacji i polonizacji nazw po II wojnie światowej, [w:] Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2011: Referaty, red. P. Gasztold-Senia, Ł. Kamiński, s. 109–118.
Wagińska-Marzec M., Jak zmieniano nazwy miejscowości na Warmii i Mazurach, [w:] Wspólne dziedzictwo? Ze studiów nad stosunkami do spuścizny kulturowej na Ziemiach Zachodnich i Północnych, red. Z. Mazur, Poznań 2000, s. 59–110.
Wagińska-Marzec M., Społeczność lokalna w obronie „swych” nazw na Warmii i Mazurach, [w:] Wspólne dziedzictwo? Ze studiów nad stosunkami do spuścizny kulturowej na Ziemiach Zachodnich i Północnych, red. Z. Mazur, Poznań 2000, s. 309–354.
Wagińska-Marzec M., Ustalanie nazw miejscowości na Ziemiach Zachodnich i Północnych, [w:] Wokół niemieckiego dziedzictwa kulturowego na Ziemiach Zachodnich i Północnych, red. Z. Mazur, Poznań 1997, s. 369–416.
Wagińska-Marzec M., Wokół zmian nazewnictwa ulic na Ziemiach Zachodnich i Północnych po 1945 r. – wybrane aspekty, „Rocznik Ziem Zachodnich“, R. 1 (2017), s. 384–422.
Wrzosek A., Skorowidz gmin Śląska Dolnego i Opolskiego z niemieckimi i polskimi nazwami miejscowości według stanu z 1 stycznia 1941 r., Katowice 1945.
Zawodziński K.W., O rozwagę w toponomastyce prowincyj zachodnich, „Nowa Epoka”, z 27 XI 1945, s. 4.
Zych E., Nazwy miejscowości powiatu lubańskiego z lat 1945–1948, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, R. LV (2000), nr 4, s. 575–578.
Opublikowane
2018-12-28
Numer
Dział
Opracowania źródłowe
Copyright (c) 2018 Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
