Wokół zmian nazewnictwa ulic na Ziemiach Zachodnich i Północnych po 1945 r. – wybrane aspekty

Abstrakt

Sytuacja na ziemiach zachodniej i północnej Polski była po 1945 r. szczególnie trudna z wielu względów; obszary te musiały jak najszybciej otrzymać nową tożsamość. Jednym z pilniejszych zadań było wówczas uregulowanie kwestii szeroko pojętego nazewnictwa miast, wsi, obiektów fizjograficznych, a także ulic. Proces nadawania polskiego brzmienia nazwom ulic przebiegał różnie w poszczególnych ośrodkach miejskich; inny wymiar miał w dużych aglomeracjach, a inny w mniejszych miejscowościach. W opracowaniu pokazano likwidowanie śladów niemczyzny w nazwach ulic i nadanie im polskiego imiennictwa na wybranych przykładach większych i mniejszych miast na terenie Ziem Zachodnich i Północnych (Wrocław, Gdańsk, Zielona Góra, Świdnica, Bytom, Legnica, Będzin, Reszel, Maszewo), aby zasygnalizować różne aspekty i cechy charakterystyczne tego zjawiska, a także trudności, jakie się z tym wiązały. Analiza przykładów przemianowań nazw ulic pozwala dostrzec pewne tendencje i kryteria, jakimi się wówczas kierowano (m.in. upamiętnianie ważnych z punktu widzenia historii, kultury i nauki polskiej postaci, a także bohaterów narodowych, bojowników o wolność narodu polskiego, polityków i działaczy niepodległościowych, jak również znaczących wydarzeń i faktów historycznych czy też związanych z utrwalaniem osiągnięć władzy ludowej etc.). Dobór patronów ulic, poprzez symboliczne treści, jakie się za tym kryły, odgrywał istotną rolę zarówno w umacnianiu polskości tych terenów, jak i legitymizowaniu nowej władzy. Większość ulic miejscowości na Ziemiach Zachodnich i Północnych otrzymała polskie nazwy do końca 1946 r.; drugi etap nadawania polskiego imiennictwa ulic zakończył się jesienią 1947 r.; natomiast w dużych aglomeracjach trwał jeszcze w latach 1948–1949. Niekiedy dochodziło do kilkakrotnej zmiany nazw ulic, co było podyktowane względami polityczno-ideologicznymi.