Marzec ’68 w województwie opolskim
Słowa kluczowe:
Marzec '68, Opole, województwo opolskie, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, studenci, aparat władzy, PZPR, protesty, strajk, represje, kampania antysyjonistyczna
Abstrakt
Wielka fala protestów studenckich w marcu 1968 r. ogarnęła również młody ośrodek akademicki w Opolu. Kulminacyjnym aktem protestu był strajk okupacyjny w miejscowej Wyższej Szkole Pedagogicznej w dniu 18 marca 1968 r. W ślad za tym nastąpiły różnego rodzaju działania represyjne. Nałożyły się na to czystki o charakterze antysemickim. Represje dotknęły również zbliżoną liczbę osób spośród młodzieży szkolnej i robotniczej, solidaryzujących się ze studencką akcją protestacyjną. W kontekście etnicznej specyfiki regionu na szczególną uwagę zasługuje również fakt, że wśród osób solidaryzujących się ze studentami byli także młodzi ludzie z rodzin śląskich. Z uwagi na przejawy poparcia dla studentów w innych środowiskach społecznych ówczesne wydarzenia można traktować jako swego rodzaju zwiastun fenomenu „Solidarności”. Z drugiej strony podjęte wówczas działania represyjne przyczyniły się do odmłodzenia miejscowego aparatu władzy i wytworzenia nowych, bardzo trwałych układów personalnych.
Bibliografia
Bereszyński Z., Konfederacja Polski Niepodległej na Śląsku Opolskim w latach 1980–1991, [w:] Konfederacja Polski Niepodległej na drodze do wolności, red. M. Wenklar, Kraków 2011, s. 189–239.
Bereszyński Z., Marzec ’68 na Śląsku Opolskim – w cieniu studenckiego protestu, „Studia Śląskie”, t. 73 (2013), s. 107–134.
Bereszyński Z., Marzec ’68 w opolskim środowisku akademickim, [w:] Marzec ’68 z czterdziestoletniej perspektywy, red. D. Kisielewicz, M. Świder, Opole 2009, s. 144–166.
Bereszyński Z., NSZZ „Solidarność” i rewolucja solidarnościowa na Śląsku Opolskim 1980–1990, Opole 2014.
Bereszyński Z., Opole polskie (1945–2010), [w:] Opole. Dzieje i tradycja, red. B. Linek, K. Tarka, U. Zajączkowska, Opole 2011, s. 141–178.
Bereszyński Z., Reperkusje Marca ’68 na opolskiej WSP, „Indeks”, nr 3–4 (2008), s. 29–37.
Bereszyński Z., Represyjne działania władz komunistycznych na Opolszczyźnie wobec osób pochodzenia żydowskiego w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku, [w:] Żydzi na Górnym Śląsku w XIX i XX wieku, red. B. Kalinowska-Wójcik, D. Keller, Rybnik–Katowice 2012, s. 347–365.
Bereszyński Z., Służba Bezpieczeństwa jako instrument nadzoru nad środowiskami twórczymi, dziennikarskimi i naukowymi w województwie opolskim, [w:] Ludzie i struktury władzy odpowiedzialni za działania wobec środowisk twórczych, naukowych i dziennikarskich, red. S. Ligarski, G. Majchrzak, Warszawa 2017, s. 22–50.
Brandt Ł., Powstała Wyższa Szkoła Inżynierska, „Kalendarz Opolski”, (1967), s. 80–81.
Eisler J., Polski rok 1968, Warszawa 2006.
Fuławka M., Byłam wichrzycielką, „Indeks”, nr 1–2 (2011), s. 81–83.
Fuławka M., Byłam wichrzycielką, „Indeks”, nr 1–2 (2012), s. 2.
Гругман Р., Смерть Сталина. Все версии. И ещё одна, Москва 2016.
Хлевнюк О., Сталин. Жизнь одного вождя, Москва 2016.
Jasiak K., Bereszyński Z., Kalendarium ważniejszych wydarzeń na Opolszczyźnie według meldunków, sprawozdań, kronik oraz innych materiałów Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa w latach 1945–1989, [w:] Komunistyczny aparat represji i życie społeczne Opolszczyzny w latach 1945–1989, red. K. Jasiak, Opole 2012, s. 441–512.
Kautz T., Przegląd systemu kształcenia nauczycieli w Polsce w latach 1945–2010, „Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej”, nr 2 (2011), s. 187–202.
Костырченко Г., Сталин против „космополитов”. Власть и еврейская интеллигенция в СССР, Москва 2010.
Krawcewicz S., Kształcenie i doskonalenie nauczycieli. Problemy i tendencje, Warszawa 1974.
Kulak T., Pater M., Wrzesiński W., Historia Uniwersytetu Wrocławskiego 1702–2002, Wrocław 2002.
Kutyma M., Musioł T., Oświata i nauka, [w:] Opole. Monografia miasta, red. W. Dziewulski, F. Hawranek, Opole 1975, s. 564–597.
Leżak M., Losy uczestników wydarzeń Marca 1968, [w:] Wydarzenia Marca 1968 roku w pamięci i edukacji historycznej, red. A. Gołębiowska, M. Świder, Opole 2017, s. 49–59.
Madajczyk P., Opolskie środowisko akademickie na tle sytuacji regionu w 1968 r. (w świetle sprawozdań miejscowych Służby Bezpieczeństwa), „Studia Śląskie”, t. 63 (2004), s. 225–248.
Marzec 1968. Trzydzieści lat później, t. 2, Aneks źródłowy: Dzień po dniu w raportach SB oraz Wydziału Organizacyjnego KC PZPR, oprac. Marcin Zaremba, Warszawa 1998.
Maziarz A., Zarys dziejów katedr i zakładów, [w:] Półwiecze. Katedry i Zakłady Instytutu Historii w latach 1957–2007, red. J. Dorobisz, Opole 2007, s. 9–51.
Mielcarek D., Wydarzenia na Śląsku Opolskim w okresie studenckich wystąpień w marcu 1968 r. w świetle materiałów archiwalnych i prasowych, „Studia Śląskie”, t. 64 (2005), s. 179–188.
Nicieja S.S., Marzec 68 w Opolu, „Opole”, nr 3 (1988), s. 8–10.
Nicieja S.S., Alma Mater Opoliensis. Ludzie – fakty – wydarzenia. Księga jubileuszowa w 50. rocznicę Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu i 10. rocznicę powstania Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2004.
Osęka P., Marzec ’68, Kraków 2008.
Patelski M., Niezależne Zrzeszenie Studentów w Opolu 1980–1990, Opole 2010.
Patelski M., Studenci i władza. Wydarzenia marcowe 1968 roku w środowisku akademickim Opola, [w:] Wydarzenia Marca 1968 roku w pamięci i edukacji historycznej, red. A. Gołębiowska, M. Świder, Opole 2017, s. 35–48.
Pełne poparcie dla polityki partii. Studenci, uczniowie, załogi opolskich zakładów pracy na masówkach protestacyjnych, „Trybuna Opolska”, z 15 III 1968 r.
Piotrowski P., Służba Bezpieczeństwa w latach 1956–1975, [w:] Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 2: 1956–1975, red. P. Piotrowski, Warszawa 2006, s. 7–33.
Szczepaniak A., Wokół biografii Profesora Maurycego Horna (1917–2000) – badacza dziejów Żydów na ziemiach polskich od XV do XVIII w., „Kwartalnik Opolski”, nr 4 (2015), s. 45–70.
Szymański M., Pedagog, „Trybuna Opolska”, z 10 IV 1968 r.
Tak dalej nie dało się żyć. Z Janem Czechem, inicjatorem protestu studentów opolskiej WSP w marcu 1968 r., rozmawia Barbara Stankiewicz, „Indeks. Pismo Uniwersytetu Opolskiego”, nr 3–4 (2008), s. 27.
Tarka K., Strajk opolskich studentów w marcu 1968 roku, [w:] Marzec ’68 z czterdziestoletniej perspek¬tywy, red. D. Kisielewicz, M. Świder, Opole 2009, s. 119–132.
Wodecka-Lasota D., Opole. Miałem donosić na o. Czaplaka, „Gazeta Wyborcza – Opole”, z 22 III 2007 r.
Wodecka-Lasota D., Resocjalizacja wichrzycieli, „Gazeta Wyborcza – Opole”, z 8–9 III 2008.
Bereszyński Z., Marzec ’68 na Śląsku Opolskim – w cieniu studenckiego protestu, „Studia Śląskie”, t. 73 (2013), s. 107–134.
Bereszyński Z., Marzec ’68 w opolskim środowisku akademickim, [w:] Marzec ’68 z czterdziestoletniej perspektywy, red. D. Kisielewicz, M. Świder, Opole 2009, s. 144–166.
Bereszyński Z., NSZZ „Solidarność” i rewolucja solidarnościowa na Śląsku Opolskim 1980–1990, Opole 2014.
Bereszyński Z., Opole polskie (1945–2010), [w:] Opole. Dzieje i tradycja, red. B. Linek, K. Tarka, U. Zajączkowska, Opole 2011, s. 141–178.
Bereszyński Z., Reperkusje Marca ’68 na opolskiej WSP, „Indeks”, nr 3–4 (2008), s. 29–37.
Bereszyński Z., Represyjne działania władz komunistycznych na Opolszczyźnie wobec osób pochodzenia żydowskiego w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku, [w:] Żydzi na Górnym Śląsku w XIX i XX wieku, red. B. Kalinowska-Wójcik, D. Keller, Rybnik–Katowice 2012, s. 347–365.
Bereszyński Z., Służba Bezpieczeństwa jako instrument nadzoru nad środowiskami twórczymi, dziennikarskimi i naukowymi w województwie opolskim, [w:] Ludzie i struktury władzy odpowiedzialni za działania wobec środowisk twórczych, naukowych i dziennikarskich, red. S. Ligarski, G. Majchrzak, Warszawa 2017, s. 22–50.
Brandt Ł., Powstała Wyższa Szkoła Inżynierska, „Kalendarz Opolski”, (1967), s. 80–81.
Eisler J., Polski rok 1968, Warszawa 2006.
Fuławka M., Byłam wichrzycielką, „Indeks”, nr 1–2 (2011), s. 81–83.
Fuławka M., Byłam wichrzycielką, „Indeks”, nr 1–2 (2012), s. 2.
Гругман Р., Смерть Сталина. Все версии. И ещё одна, Москва 2016.
Хлевнюк О., Сталин. Жизнь одного вождя, Москва 2016.
Jasiak K., Bereszyński Z., Kalendarium ważniejszych wydarzeń na Opolszczyźnie według meldunków, sprawozdań, kronik oraz innych materiałów Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa w latach 1945–1989, [w:] Komunistyczny aparat represji i życie społeczne Opolszczyzny w latach 1945–1989, red. K. Jasiak, Opole 2012, s. 441–512.
Kautz T., Przegląd systemu kształcenia nauczycieli w Polsce w latach 1945–2010, „Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej”, nr 2 (2011), s. 187–202.
Костырченко Г., Сталин против „космополитов”. Власть и еврейская интеллигенция в СССР, Москва 2010.
Krawcewicz S., Kształcenie i doskonalenie nauczycieli. Problemy i tendencje, Warszawa 1974.
Kulak T., Pater M., Wrzesiński W., Historia Uniwersytetu Wrocławskiego 1702–2002, Wrocław 2002.
Kutyma M., Musioł T., Oświata i nauka, [w:] Opole. Monografia miasta, red. W. Dziewulski, F. Hawranek, Opole 1975, s. 564–597.
Leżak M., Losy uczestników wydarzeń Marca 1968, [w:] Wydarzenia Marca 1968 roku w pamięci i edukacji historycznej, red. A. Gołębiowska, M. Świder, Opole 2017, s. 49–59.
Madajczyk P., Opolskie środowisko akademickie na tle sytuacji regionu w 1968 r. (w świetle sprawozdań miejscowych Służby Bezpieczeństwa), „Studia Śląskie”, t. 63 (2004), s. 225–248.
Marzec 1968. Trzydzieści lat później, t. 2, Aneks źródłowy: Dzień po dniu w raportach SB oraz Wydziału Organizacyjnego KC PZPR, oprac. Marcin Zaremba, Warszawa 1998.
Maziarz A., Zarys dziejów katedr i zakładów, [w:] Półwiecze. Katedry i Zakłady Instytutu Historii w latach 1957–2007, red. J. Dorobisz, Opole 2007, s. 9–51.
Mielcarek D., Wydarzenia na Śląsku Opolskim w okresie studenckich wystąpień w marcu 1968 r. w świetle materiałów archiwalnych i prasowych, „Studia Śląskie”, t. 64 (2005), s. 179–188.
Nicieja S.S., Marzec 68 w Opolu, „Opole”, nr 3 (1988), s. 8–10.
Nicieja S.S., Alma Mater Opoliensis. Ludzie – fakty – wydarzenia. Księga jubileuszowa w 50. rocznicę Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu i 10. rocznicę powstania Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2004.
Osęka P., Marzec ’68, Kraków 2008.
Patelski M., Niezależne Zrzeszenie Studentów w Opolu 1980–1990, Opole 2010.
Patelski M., Studenci i władza. Wydarzenia marcowe 1968 roku w środowisku akademickim Opola, [w:] Wydarzenia Marca 1968 roku w pamięci i edukacji historycznej, red. A. Gołębiowska, M. Świder, Opole 2017, s. 35–48.
Pełne poparcie dla polityki partii. Studenci, uczniowie, załogi opolskich zakładów pracy na masówkach protestacyjnych, „Trybuna Opolska”, z 15 III 1968 r.
Piotrowski P., Służba Bezpieczeństwa w latach 1956–1975, [w:] Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 2: 1956–1975, red. P. Piotrowski, Warszawa 2006, s. 7–33.
Szczepaniak A., Wokół biografii Profesora Maurycego Horna (1917–2000) – badacza dziejów Żydów na ziemiach polskich od XV do XVIII w., „Kwartalnik Opolski”, nr 4 (2015), s. 45–70.
Szymański M., Pedagog, „Trybuna Opolska”, z 10 IV 1968 r.
Tak dalej nie dało się żyć. Z Janem Czechem, inicjatorem protestu studentów opolskiej WSP w marcu 1968 r., rozmawia Barbara Stankiewicz, „Indeks. Pismo Uniwersytetu Opolskiego”, nr 3–4 (2008), s. 27.
Tarka K., Strajk opolskich studentów w marcu 1968 roku, [w:] Marzec ’68 z czterdziestoletniej perspek¬tywy, red. D. Kisielewicz, M. Świder, Opole 2009, s. 119–132.
Wodecka-Lasota D., Opole. Miałem donosić na o. Czaplaka, „Gazeta Wyborcza – Opole”, z 22 III 2007 r.
Wodecka-Lasota D., Resocjalizacja wichrzycieli, „Gazeta Wyborcza – Opole”, z 8–9 III 2008.
Opublikowane
2018-12-28
Numer
Dział
Artykuły i Studia
Copyright (c) 2018 Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
