Community of the former 1st District of the Union of Poles in Germany and the public security apparatus in the years 1945–1950 (an outline of the problem)
Abstract
This article analyses the scale of the interest shown by the Silesian Voivodeship office of the state secret political police in prewar Polish activists from Silesian Opole. The article also examines how these activists, who – until 1939 – were members of the 1st District of the Union of Poles in Germany, were used. The presentation of this issue is based on both surviving politcal police materials of different types from the years 1945–1950 and other literature on this topic. Already before the war activists from the Polish minority in Opole had – for various reasons (espionage, political activity) – been an subject of interest for the Polish secret service (especially Department II of the Polish General Staff – intelligence). Equally, after the war – and for other reasons – these groups became the focus of interest of the communist secret service, in particular the political police. The main reason for the interest in the members of these groups were their prewar political associations and the postwar political engagement of representatives of this community, above all in the activity of the Polish People’s Party. Not without significance was also the fact that representatives of this community were natural political leaders of the native population. While before the war the participation of representatives of the Union resulted from patriotic motives, postwar involvement was typically compelled, either with the aid of direct threats to the lives of those enlisted or via threats of resettlement to Germany aimed at members of their families. From the end of the 1940s some people were blackmailed on the basis of their prewar activities.
References
Chałupczak H., Masnyk M., Udział polskich służb specjalnych w tzw. „buncie młodych” na terenie działania Dzielnicy I Związku Polaków w Niemczech, „Wrocławskie Studia z Dziejów Najnowszych”, t. XC (1992), s. 189–211.
Dawid A., Działalność PSL w powiecie opolskim przed wyborami do Sejmu Ustawodawczego w świetle materiałów UBP. Inwigilacje i represje, [w:] Komunistyczny aparat represji i życie społeczne Opolszczyzny w latach 1945–1989. Studia i materiały, red. K. Jasiak, Opole 2012, s. 107–130.
Dawid A., Kośni z Chróścić. Dzieje rodu na tle przemian społeczno-politycznych Śląska w XIX i XX wieku, Toruń 2009.
Hajduk R., Arka Bożek, Katowice 1973.
Hajduk R., Nieznana karta tajnego frontu, Warszawa 1985.
Kisielewicz D., Arka Bożek (1899–1954). Działacz społeczno-polityczny Śląska Opolskiego, Opole 2006.
Kowalski Z., Powrót Śląska Opolskiego do Polski. Organizacja władzy ludowej i regulacja problemów narodowościowych w latach 1945–1948, Opole 1983.
Linek B., Działalność władz bezpieczeństwa na Śląsku Opolskim w latach pięćdziesiątych (na przykładzie powiatu strzeleckiego), „Studia Śląskie”, t. 64 (2005), s. 137–156.
Linek B., Kilka uwag o środowisku byłej I Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech w pierwszych powojennych latach w Polsce (do 1950 r.), [w:] Studia z historii najnowszej. Profesorowi Wojciechowi Wrzesińskiemu najmłodsi uczniowie, red. K. Ruchniewicz, B. Szaynok, J. Tyszkiewicz, Wrocław 1999, s. 55–65.
Linek B., Polityka antyniemiecka na Górnym Śląsku w latach 1945–1950, Opole 2014.
Lis M., Ludność rodzima na Śląsku Opolskim po II wojnie światowej (1945–1993), Opole 1993.
Madajczyk P., Berlińska D., Polska jako państwo narodowe. Historia i pamięć, Warszawa–Opole 2008.
Masnyk M., Dzielnica I Związku Polaków w Niemczech, Opole 1994.
Masnyk M., Dzielnica I Związku Polaków w Niemczech jako organizator polskiego życia narodowego w rejencji opolskiej (kilka uwag rocznicowych), [w:] W 90. rocznicę założenia Dzielnicy I Związku Polaków w Niemczech. Mniejszości narodowe w Niemczech w okresie międzywojennym, red. P. Pałys, D. Scholze-Šołta, Bautzen–Opole 2015, s. 15–30.
Masnyk M., Wincenty Karuga (1906–1961). Szkic do portretu, [w:] Śląsk. Ludzie i problemy (XIII–XX w.), red. W. Kaczorowski, Opole 1996, s. 79–87.
Nowak A., Arka Bożek, Trybun ludu śląskiego. Syn ziemi raciborskiej, Katowice 1990.
Pałys P., Szymon Koszyk (1891–1972): beneficjent czy ofiara systemu?, [w:] Górny Śląsk w Polsce Ludowej, t. 2: Przywódcy – bohaterowie – wrogowie, red. A. Dziurok, B. Linek, Katowice–Opole 2017, s. 97–115.
Pierwsze lata władzy ludowej we wspomnieniach Opolan, Katowice 1971.
Sack J., Oko za oko. Przemilczana historia Żydów, którzy w 1945 r. mścili się na Niemcach, Gliwice 1995.
Smolka L., Z badań nad poglądami Kazimierza Malczewskiego o Śląsku Opolskim (1922– 1939), „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, nr 1 (1985), s. 109–124.
Tracz B., Rok ostatni – rok pierwszy. Gliwice 1945, Gliwice 2004.
Wanatowicz M.W., Od indyferentnej ludności do śląskiej narodowości? Postawy narodowe ludności autochtonicznej Górnego Śląska w latach 1945–2003 w świadomości społecznej, Katowice 2004.
W 90. rocznicę założenia Dzielnicy I Związku Polaków w Niemczech. Mniejszości narodowe w Niemczech w okresie międzywojennym, red. P. Pałys, D. Scholze-Šołta, Bautzen–Opole 2015.
Weber K., Działalność Maksymiliana Kośnego na Śląsku Opolskim w trakcie i po zakończeniu II wojny światowej, [w:] Koniec wojny na Śląsku. Rok 1945. Studia i materiały, red. K. Jasiak, K. Kawalec, P. Stanek, Wrocław–Opole–Warszawa 2018, s. 178–189.
Wrzesiński W., Polski ruch narodowy w Niemczech w latach 1922–1939, Wrocław 1993.
Copyright (c) 2018 Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” (The "Remembrance and Future" Centre)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
