Szkoły powszechne i szkoły średnie ogólnokształcące w Olsztynie w latach 1945–1948
Słowa kluczowe:
Olsztyn, nauczyciele, szkoły powszechne, szkoły średnie ogólnokształcące, gimnazjum
Abstrakt
Po II wojnie światowej w Olsztynie tworzono od podstaw polską administrację w różnych jej dziedzinach. Jedną z nich było szkolnictwo. W okresie przejściowym dążono do organizacji szkół zgodnie z przedwojennym polskim ustrojem szkolnym z 1932 r. Na tym terenie, oprócz istniejącej w latach 1934–1939 Prywatnej Katolickiej Szkoły Powszechnej z polskim językiem wykładowym, w Olsztynie nie było tradycji polskiego szkolnictwa średniego i zawodowego. Brakowało pomocy dydaktycznych, nie było kadry pedagogicznej i władz oświatowych, istniała tylko w różnym stopniu zniszczona poniemiecka baza lokalowa szkół. Jednak w tak specyficznych warunkach udało się zainicjować, najkrótszy w dziejach, bo trwający zaledwie dwa miesiące, rok szkolny 1944/1945 i uruchomić w ramach szkoły średniej ogólnokształcącej pierwsze Państwowe Gimnazjum Męskie w Olsztynie oraz dwie szkoły powszechne o różnym stopniu organizacyjnym. W kolejnych latach nie tylko powiększano stan ilościowy olsztyńskich szkół, ale także podnoszono ich poziom organizacyjny.
Bibliografia
Achremczyk S., Historia Warmii i Mazur. Tom II: 1772–2010, Olsztyn 2011.
Berlińska B., Karpińska R., 60-lecie Szkoły Podstawowej nr 2 imienia Jarosława Dąbrowskiego w Olsztynie. Przeszłość i współczesność 1945–2005, Olsztyn 2005.
Bętkowski R., Olsztyn jakiego nie znacie. Obraz miasta na dawnej pocztówce, Olsztyn 2003.
Borzęcki K., Sytuacja kadrowa w olsztyńskim szkolnictwie podstawowym w latach 1945–1950, „Zeszyt Pedagogiczny: Z Badań Oświatowych na Warmii i Mazurach”, t. 4 (1979), s. 49–53.
Chmielewski W., Czesław Wycech jako kreator polityki oświatowo-wychowawczej, „Wychowanie w Rodzinie”, t. X (2004), nr 2, s. 19–35.
Chmielewski W.J., Stanisław Skrzeszewski wobec ludzi nauki w świetle własnych notatek, listów i pism (1944–1950), Warszawa 2014.
Dulczewski Z., De omnibus rebus…, Poznań 2003, s. 158–159.
Dulczewski Z., Społeczne aspekty migracji na Ziemiach Zachodnich, Poznań 1964.
Filipkowski T., Nauczyciele polscy w Niemczech 1919–1939. Portret zbiorowy, Olsztyn 1992.
Filipkowski T., Nauczyciele z Wileńszczyzny na Warmii i Mazurach po 1945 roku, [w:] Wilno – Olsztyn. Kontynuacje tradycji kulturalnej, Olsztyn 1992, s. 23–38.
Filipkowski T., Oświata na Warmii i Mazurach w latach 1945–1960, Warszawa 1978.
Filipkowski T., Średnie szkoły ogólnokształcące na Warmii i Mazurach (1945–1947), „Echa Przeszłości”, t. X (2009), s. 313–327.
Gawlik S., Budowanie podstaw nowego ładu szkolnego (1944–1948), [w:] Oświata, wychowanie i kultura fizyczna w rzeczywistości społeczno-politycznej Polski Ludowej (1945–1989), red. R. Grzybowski, Toruń 2004, s. 27–42.
Gieszczyński W., Kilka uwag na temat przesiedleń Polaków z Wileńszczyzny na Warmię i Mazury w latach 1945–1947, [w:] Między Wilnem a Olsztynem. W 70. rocznicę przybycia Polaków z Wileńszczyzny na Warmię i Mazury, red. P. Bojarski, A. Szmyt, Olsztyn 2016, s. 27–34.
Grześ B., Wizja powojennej oświaty i szkolnictwa w uchwałach Tajnej Organizacji Nauczycielskiej, [w:] Kongresy i zjazdy pedagogiczne w Polsce w XX wieku, red. A. Kicowska, Toruń 2001, s. 209–231.
Grzybowa M., Nauczyciel-eksperymentator, naukowiec, pedagog, pedeutolog. Życie – działalność edukacyjna – działalność twórcza Jana Bohuckiego (1901–1991), „Nauczyciel i Szkoła”, nr 3 (2/1997), s. 141–145.
Grzybowski R., Polityczne priorytety i elementy codzienności socjalistycznej szkoły. Wybór studiów poświęconych dziedzictwu edukacyjnemu PRL-u, Toruń 2012.
Gulczyńska J., Przemiany w szkolnictwie średnim ogólnokształcącym w Polsce w latach 1944–1989, Poznań 2013.
Kicowska A.D., Średnie szkolnictwo rolnicze na Warmii i Mazurach w latach 1945–1975, Olsztyn 1986.
Kierejczyk E., Województwo olsztyńskie w latach 1945–1949. Kształtowanie się administracji ogólnej, rad narodowych i samorządu terytorialnego, Olsztyn 1980.
Knosała W., Była nas gromadka spora, Olsztyn 1972.
Kongresy i zjazdy pedagogiczne w Polsce w XX wieku, red. A. Kicowska, Toruń 2001.
Kopiczko A., Szkolnictwo w Olsztynie w XIX i na początku XX wieku, [w:] Olsztyn 1353–2003, red. S. Achremczyk, W. Ogrodziński, Olsztyn 2003, s. 232–241.
Koziełło-Poklewski B., Wrzesiński W., Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919–1939, Olsztyn 1980.
Król J., Uchronić przed zapomnieniem – średnie szkoły ogólnokształcące w województwie szczecińskim w latach 1945–1948, Szczecin 2005.
Kryńska E.J., Mauersberg S.W., Indoktrynacja młodzieży szkolnej w Polsce w latach 1945–1956, Białystok 2003.
Kunert A.K., Prawin Jakub, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXVIII/2, z. 117, Wrocław–Kraków–Gdańsk–Łódź 1985, s. 362–363.
Lewandowska I., Chłosta J., Śladami polskich szkół na południowej Warmii w latach 1929–1939. W 80-lecie ich utworzenia, Olsztyn 2010.
Lewandowski J.B., Życie muzyczne w Olsztynie, [w:] Olsztyn 1945–2005: kultura i nauka, red. S. Achremczyk, W. Ogrodziński, Olsztyn 2006, s. 470–543.
Łukaszewicz B., Olsztyn w Polsce Ludowej 1945–1989, [w:] Olsztyn 1353–2003, red. S. Achremczyk, W. Ogrodziński, Olsztyn 2003, s. 404–511.
Majewski S., Przemiany organizacyjne średniego szkolnictwa ogólnokształcącego w Polsce XX wieku, „Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne”, nr 13 (2000), s. 51–75.
Matulewicz T., Wileńskie rodowody, Olsztyn 2005.
Mauersberg S., Walczak M., Szkolnictwo polskie po drugiej wojnie światowej (1944–1956), Warszawa 2005.
Meissner A., Kształtowanie się sieci średniego szkolnictwa ogólnokształcącego w Polsce w latach 1944– 1950, „Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych”, t. 32 (1984), s. 51–70.
Między Wilnem a Olsztynem. W 70. rocznicę przybycia Polaków z Wileńszczyzny na Warmię i Mazury, red. P. Bojarski, A. Szmyt, Olsztyn 2016.
Murawska H., Przesiedleńcy z Kresów Północno-Wschodnich II Rzeczypospolitej w Olsztyńskiem, Olsztyn 2000.
Ogólnopolski Zjazd Oświatowy w Łodzi, 18–22 czerwca 1945 r., red. S. Świdwiński, Warszawa 1945.
Okręg Mazurski w raportach Jakuba Prawina. Wybór dokumentów 1945 r., przygotował do druku T. Baryła, Olsztyn 1996.
Olsztyn 1353–2003, red. S. Achremczyk, W. Ogrodziński, Olsztyn 2003.
Olsztyn 1945–2005: kultura i nauka, red. S. Achremczyk, W. Ogrodziński, Olsztyn 2006.
Olsztyńskie korzenie. Rok 1945. Relacje i wspomnienia, Olsztyn 2006.
Oracki T., Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla w XIX i XX wieku (do 1945 roku), Warszawa 1983.
Oracki T., Twórcy i działacze kultury w województwie olsztyńskim w latach 1945–1970. Materiały biograficzne, Olsztyn 1975.
Oświata, wychowanie i kultura fizyczna w rzeczywistości społeczno-politycznej Polski Ludowej (1945 –1989), red. R. Grzybowski, Toruń 2004.
Pepol W., Z Wołynia na Warmię, [w:] Olsztyńskie korzenie. Rok 1945. Relacje i wspomnienia, Olsztyn 2006, s. 64–73.
Pietrzak-Pawłowska I., Olsztyn, ul. Wyzwolenia, „Warmia i Mazury”, nr 7 (1959) , s. 24.
Pleśniarski B., Koncepcje oświaty powojennej w programach polskiej konspiracji 1939–1945, Warszawa 1982.
Polski słownik biograficzny, t. XXVIII/2, z. 117, Wrocław–Kraków–Gdańsk–Łódź 1985.
Radziszewska M.J., Nauczyciele szkół powszechnych i podstawowych na Warmii i Mazurach (1945–1956), Kraków 2011.
Ruczyński T., Z tamtych lat, Warszawa 1977.
Sempioł J., Licea pedagogiczne w województwie olsztyńskim 1945–1970, Olsztyn 1983.
Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. Suplement II, red. Z. Nowak, Gdańsk 2002, s. 275–276.
Sowa P., Po obu stronach kordonu. Wspomnienia, Olsztyn 1969.
Staniszewski A., Teofil Ruczyński (1896–1979), „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, nr 4 (1979), s. 539–545.
Suchowiecka A., Szkolnictwo zawodowe na Warmii i Mazurach (1945–1989), Olsztyn 2017.
60 Lat Szkoły Podstawowej Nr 1 im. Ryszarda Knosały w Olsztynie, Olsztyn 2005.
Szuba L., Polityka oświatowa państwa polskiego w latach 1944–1956, Lublin 2002.
Tomkiewicz R., Ułomna samorządność Polski Ludowej. Warmia i Mazury 1945–1990, Olsztyn 2016.
Tomkiewicz R., Życie codzienne mieszkańców powojennego Olsztyna 1945–1956, Olsztyn 2003.
Wilno – Olsztyn. Kontynuacje tradycji kulturalnej, Olsztyn 1992.
Wojnowski E., Warmia i Mazury w Polsce Ludowej, Olsztyn 1985.
Wroczyński R., Marian Falski i reformy szkolne w Polsce, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, nr 4 (1981), s. 502–517.
Wysiedlać czy repolonizować? Dylematy polskiej polityki wobec Warmiaków i Mazurów po 1945 roku, red. T. Filipkowski, W. Gieszczyński, Olsztyn 2001.
Zientara-Malewska M., Śladami twardej drogi, Warszawa 1966.
Żyromski S., Procesy migracyjne w województwie olsztyńskim w latach 1945–1949, Olsztyn 1971.
Berlińska B., Karpińska R., 60-lecie Szkoły Podstawowej nr 2 imienia Jarosława Dąbrowskiego w Olsztynie. Przeszłość i współczesność 1945–2005, Olsztyn 2005.
Bętkowski R., Olsztyn jakiego nie znacie. Obraz miasta na dawnej pocztówce, Olsztyn 2003.
Borzęcki K., Sytuacja kadrowa w olsztyńskim szkolnictwie podstawowym w latach 1945–1950, „Zeszyt Pedagogiczny: Z Badań Oświatowych na Warmii i Mazurach”, t. 4 (1979), s. 49–53.
Chmielewski W., Czesław Wycech jako kreator polityki oświatowo-wychowawczej, „Wychowanie w Rodzinie”, t. X (2004), nr 2, s. 19–35.
Chmielewski W.J., Stanisław Skrzeszewski wobec ludzi nauki w świetle własnych notatek, listów i pism (1944–1950), Warszawa 2014.
Dulczewski Z., De omnibus rebus…, Poznań 2003, s. 158–159.
Dulczewski Z., Społeczne aspekty migracji na Ziemiach Zachodnich, Poznań 1964.
Filipkowski T., Nauczyciele polscy w Niemczech 1919–1939. Portret zbiorowy, Olsztyn 1992.
Filipkowski T., Nauczyciele z Wileńszczyzny na Warmii i Mazurach po 1945 roku, [w:] Wilno – Olsztyn. Kontynuacje tradycji kulturalnej, Olsztyn 1992, s. 23–38.
Filipkowski T., Oświata na Warmii i Mazurach w latach 1945–1960, Warszawa 1978.
Filipkowski T., Średnie szkoły ogólnokształcące na Warmii i Mazurach (1945–1947), „Echa Przeszłości”, t. X (2009), s. 313–327.
Gawlik S., Budowanie podstaw nowego ładu szkolnego (1944–1948), [w:] Oświata, wychowanie i kultura fizyczna w rzeczywistości społeczno-politycznej Polski Ludowej (1945–1989), red. R. Grzybowski, Toruń 2004, s. 27–42.
Gieszczyński W., Kilka uwag na temat przesiedleń Polaków z Wileńszczyzny na Warmię i Mazury w latach 1945–1947, [w:] Między Wilnem a Olsztynem. W 70. rocznicę przybycia Polaków z Wileńszczyzny na Warmię i Mazury, red. P. Bojarski, A. Szmyt, Olsztyn 2016, s. 27–34.
Grześ B., Wizja powojennej oświaty i szkolnictwa w uchwałach Tajnej Organizacji Nauczycielskiej, [w:] Kongresy i zjazdy pedagogiczne w Polsce w XX wieku, red. A. Kicowska, Toruń 2001, s. 209–231.
Grzybowa M., Nauczyciel-eksperymentator, naukowiec, pedagog, pedeutolog. Życie – działalność edukacyjna – działalność twórcza Jana Bohuckiego (1901–1991), „Nauczyciel i Szkoła”, nr 3 (2/1997), s. 141–145.
Grzybowski R., Polityczne priorytety i elementy codzienności socjalistycznej szkoły. Wybór studiów poświęconych dziedzictwu edukacyjnemu PRL-u, Toruń 2012.
Gulczyńska J., Przemiany w szkolnictwie średnim ogólnokształcącym w Polsce w latach 1944–1989, Poznań 2013.
Kicowska A.D., Średnie szkolnictwo rolnicze na Warmii i Mazurach w latach 1945–1975, Olsztyn 1986.
Kierejczyk E., Województwo olsztyńskie w latach 1945–1949. Kształtowanie się administracji ogólnej, rad narodowych i samorządu terytorialnego, Olsztyn 1980.
Knosała W., Była nas gromadka spora, Olsztyn 1972.
Kongresy i zjazdy pedagogiczne w Polsce w XX wieku, red. A. Kicowska, Toruń 2001.
Kopiczko A., Szkolnictwo w Olsztynie w XIX i na początku XX wieku, [w:] Olsztyn 1353–2003, red. S. Achremczyk, W. Ogrodziński, Olsztyn 2003, s. 232–241.
Koziełło-Poklewski B., Wrzesiński W., Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919–1939, Olsztyn 1980.
Król J., Uchronić przed zapomnieniem – średnie szkoły ogólnokształcące w województwie szczecińskim w latach 1945–1948, Szczecin 2005.
Kryńska E.J., Mauersberg S.W., Indoktrynacja młodzieży szkolnej w Polsce w latach 1945–1956, Białystok 2003.
Kunert A.K., Prawin Jakub, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXVIII/2, z. 117, Wrocław–Kraków–Gdańsk–Łódź 1985, s. 362–363.
Lewandowska I., Chłosta J., Śladami polskich szkół na południowej Warmii w latach 1929–1939. W 80-lecie ich utworzenia, Olsztyn 2010.
Lewandowski J.B., Życie muzyczne w Olsztynie, [w:] Olsztyn 1945–2005: kultura i nauka, red. S. Achremczyk, W. Ogrodziński, Olsztyn 2006, s. 470–543.
Łukaszewicz B., Olsztyn w Polsce Ludowej 1945–1989, [w:] Olsztyn 1353–2003, red. S. Achremczyk, W. Ogrodziński, Olsztyn 2003, s. 404–511.
Majewski S., Przemiany organizacyjne średniego szkolnictwa ogólnokształcącego w Polsce XX wieku, „Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne”, nr 13 (2000), s. 51–75.
Matulewicz T., Wileńskie rodowody, Olsztyn 2005.
Mauersberg S., Walczak M., Szkolnictwo polskie po drugiej wojnie światowej (1944–1956), Warszawa 2005.
Meissner A., Kształtowanie się sieci średniego szkolnictwa ogólnokształcącego w Polsce w latach 1944– 1950, „Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych”, t. 32 (1984), s. 51–70.
Między Wilnem a Olsztynem. W 70. rocznicę przybycia Polaków z Wileńszczyzny na Warmię i Mazury, red. P. Bojarski, A. Szmyt, Olsztyn 2016.
Murawska H., Przesiedleńcy z Kresów Północno-Wschodnich II Rzeczypospolitej w Olsztyńskiem, Olsztyn 2000.
Ogólnopolski Zjazd Oświatowy w Łodzi, 18–22 czerwca 1945 r., red. S. Świdwiński, Warszawa 1945.
Okręg Mazurski w raportach Jakuba Prawina. Wybór dokumentów 1945 r., przygotował do druku T. Baryła, Olsztyn 1996.
Olsztyn 1353–2003, red. S. Achremczyk, W. Ogrodziński, Olsztyn 2003.
Olsztyn 1945–2005: kultura i nauka, red. S. Achremczyk, W. Ogrodziński, Olsztyn 2006.
Olsztyńskie korzenie. Rok 1945. Relacje i wspomnienia, Olsztyn 2006.
Oracki T., Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla w XIX i XX wieku (do 1945 roku), Warszawa 1983.
Oracki T., Twórcy i działacze kultury w województwie olsztyńskim w latach 1945–1970. Materiały biograficzne, Olsztyn 1975.
Oświata, wychowanie i kultura fizyczna w rzeczywistości społeczno-politycznej Polski Ludowej (1945 –1989), red. R. Grzybowski, Toruń 2004.
Pepol W., Z Wołynia na Warmię, [w:] Olsztyńskie korzenie. Rok 1945. Relacje i wspomnienia, Olsztyn 2006, s. 64–73.
Pietrzak-Pawłowska I., Olsztyn, ul. Wyzwolenia, „Warmia i Mazury”, nr 7 (1959) , s. 24.
Pleśniarski B., Koncepcje oświaty powojennej w programach polskiej konspiracji 1939–1945, Warszawa 1982.
Polski słownik biograficzny, t. XXVIII/2, z. 117, Wrocław–Kraków–Gdańsk–Łódź 1985.
Radziszewska M.J., Nauczyciele szkół powszechnych i podstawowych na Warmii i Mazurach (1945–1956), Kraków 2011.
Ruczyński T., Z tamtych lat, Warszawa 1977.
Sempioł J., Licea pedagogiczne w województwie olsztyńskim 1945–1970, Olsztyn 1983.
Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. Suplement II, red. Z. Nowak, Gdańsk 2002, s. 275–276.
Sowa P., Po obu stronach kordonu. Wspomnienia, Olsztyn 1969.
Staniszewski A., Teofil Ruczyński (1896–1979), „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, nr 4 (1979), s. 539–545.
Suchowiecka A., Szkolnictwo zawodowe na Warmii i Mazurach (1945–1989), Olsztyn 2017.
60 Lat Szkoły Podstawowej Nr 1 im. Ryszarda Knosały w Olsztynie, Olsztyn 2005.
Szuba L., Polityka oświatowa państwa polskiego w latach 1944–1956, Lublin 2002.
Tomkiewicz R., Ułomna samorządność Polski Ludowej. Warmia i Mazury 1945–1990, Olsztyn 2016.
Tomkiewicz R., Życie codzienne mieszkańców powojennego Olsztyna 1945–1956, Olsztyn 2003.
Wilno – Olsztyn. Kontynuacje tradycji kulturalnej, Olsztyn 1992.
Wojnowski E., Warmia i Mazury w Polsce Ludowej, Olsztyn 1985.
Wroczyński R., Marian Falski i reformy szkolne w Polsce, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, nr 4 (1981), s. 502–517.
Wysiedlać czy repolonizować? Dylematy polskiej polityki wobec Warmiaków i Mazurów po 1945 roku, red. T. Filipkowski, W. Gieszczyński, Olsztyn 2001.
Zientara-Malewska M., Śladami twardej drogi, Warszawa 1966.
Żyromski S., Procesy migracyjne w województwie olsztyńskim w latach 1945–1949, Olsztyn 1971.
Opublikowane
2018-12-28
Numer
Dział
Artykuły i Studia
Copyright (c) 2018 Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
